In veel psychiatrische ziekenhuizen heerst het Control & Restraint principe, waarbij bewaking en controle op de voorgrond staan en waarbij men op crisismomenten vaak gebruikt maakt van dwang. Andere werkingsprincipes en methodieken, die dwang tegengaan, bestaan. Safewards, Positive Risk Taking, Open Dialogue en Soteria zijn hier voorbeelden van. Deze methodieken richten zich vaak op een grote reorganisatie van psychiatrische zorg. Daardoor is het moeilijk om dergelijke principes meteen te implementeren binnen bestaande werkingen. Desalniettemin kan men dit geleidelijk aan realiseren, door gebruik te maken van bepaalde elementen en interventies vanuit de verschillende methodieken, die binnen een afdeling passen en gaandeweg kunnen leiden tot een dwangvrije, meer humane en gelijkwaardige psychiatrie.
Een aantal belangrijke principes en interventies waarvoor minder grote veranderingen nodig zijn, zijn bijvoorbeeld zorgen voor meer contact en nabijheid, het aanpassen van afdelingsregels en protocollen, het creëren van een rustruimte, inzetten op preventie, conflicthantering en de-escalerend werken en het inschakelen van ervaringsdeskundigen.
Alternatieven gericht op preventie en voorkomen van dwang en afzondering
De basis om aan preventie en vroeginterventie te doen en om zo conflicten te vermijden en te hanteren, ligt in het opstellen van een veiligheidsplan en de daarbij horende crisiskaart. Dit plan wordt aan de start van de begeleiding in samenspraak met de cliënt (en eventuele belangrijke naasten) opgemaakt.
De Positive Risk Taking methodiek heeft als uitgangspunt dat een psychische crisis net een leermoment kan zijn en bevorderend kan werken voor het groei- en herstelproces. Hierbij is het belangrijk dat de cliënt op crisismomenten zelf de controle behoudt en dat hulpverleners de controle niet overnemen.
De Open Dialogue methodiek is in de eerste plaats gericht op mensen met een psychotische problematiek, maar kan eveneens bij veel andere psychische problematieken gebruikt worden. Het uitgangspunt is dat men op momenten waarop zich een psychose of crisissituatie voordoet, met de cliënt en alle belangrijke naasten samen in dialoog treedt, liefst zo snel mogelijk en in de thuissituatie van de cliënt.
Safewards is een vrij recente methodiek waarbij de focus ligt op hoe hulpverleners kunnen zorgen voor meer veiligheid en hoe ze agressie- en conflictincidenten binnen de psychiatrie kunnen voorkomen.
De werking van Soteria en de Soteria-huizen is gebaseerd op de principes van Open Dialogue, de-medicalisering en herstelgericht werken en richt zich tot cliënten met psychoses. De focus bij Soteria ligt in het omgaan met een psychose door deze te zien als een reactie op en verwerking van levensgebeurtenissen, door er betekenis aan te geven.
NADA 